دیابت و افت قند خون صبحگاهی

دیابت و افت قند خون صبحگاهی که به آن هیپوگلایسمی صبحگاهی هم گفته می شود، می تواند باعث احساس ضعف، غش، سبکی سر یا گیجی موقع بیدار شدن از خواب شود.

اما این افت قند خون موقع بیدار شدن از خواب چه دلیلی دارد و برای رفع آن باید چه کرد؟

چه عاملی باعث افت قند خون صبحگاهی می شود؟

افت قند خون صبحگاهی باعث می شود فرد احساس سرگیجه و ضعف کند و حتی بعضی ها می گوید احساس می کنند که در آستانه غش کردن هستند. وقتی مدت زمان زیادی از آخرین وعده غذایی که خورید می گذرد، قند خون شما افت می کند. و از آنجایی که اغلب افراد در طول شب دیگر برای خوردن غذا بیدار نمی شوند، قند خون در طول خواب پایین می آید.  البت، در عموم موارد وضعیت ناشتایی در طول شب خیلی روی سطح قند خون اثر نمی گذارد، چون بدن از پایین آمدن شدید قند خون و رسیدن آن به سطوح خطرناک جلوگیری می کند. یکی از این مکانیسم ها عملکرد کبد است، که بخشی از ذخائر قندی خون را در طول شب آزاد می کند.

سطح نرمال قند خون ناشتا برای فرد مبتلا به دیابت حدود ۷۰ تا ۱۳۰ میلی گرم / دسی لیتر است. وقتی قند خون به کمتر از ۷۰ میرسد، افراد دچار علائم افت قند می شوند. البته شدت این علائم در افراد مختلف متفاوت است. مثلا بعضی ها وقتی قند خونشان به کمتر از ۷۰ میرسد، به شدت بدحال می شوند اما بعضی ها هم ممکن است علائم خاصی نداشته باشند.

افرادی که به طور مکرر دچار افت قند خون می شوند ممکن است به مرور نسبت به علائم آن ناآگاه باشند، اما در مقابل، کسی که معمولا قند خون بالایی دارد، حتی ممکن است در سطوح قند خون بالاتر از ۷۰ هم دچار علائم افت قند شود.

خانم های باردار ریسک بالاتری برای افت قند خون صبحگاهی دارند چون بدنشان کالری بالاتری نسبت به قبل مصرف می کند تا جنین رشد کافی داشته باشد.

سایر علل افت قند خون صبحگاهی شامل موارد زیر است:

• دارودرمانی دیابت به خصوص داروهایی که طولانی اثر هستند (داروهایی که از خانواده سولفونیل اوره هستند) یا انسولین.
• بعضی انواع داروها مثل پنتامیدین که در درمان پنومونی تجویز می شود
• نارسایی مزمن کلیه
• ستبقه جراحی اخیر شکمی به ویژه جراحی باریاتریک یا جراحی چاقی
• مصرف الکل به ویژه در مبتلایان به دیابت نوع یک
• اختلالات نادر هورمونی یا آنزیمی که باعث می شود بدن شما نتواند به درستی گلوکز را جذب کرده یا بشکند
• افزایش ناگاهی سطح فعالیت بدنی به ویژه در مبتلایان به دیابت در هنگام ورزش
• استفراغ یا اسهال
• تومورهای سازنده انسولین مانند انسولینما
• سایر اختلالات هورمونی مانند کارکرد پایین غده آدرنال یا ترشح ناکافی هورمون رشد
• در موارد نادر افت قند خون می تواند ناشی از سرطان باشد به ویژه تومورهایی که فاکتورهای شبه انسولین ترشح کرده یا حجم زیادی گلوکز مصرف می کنند.

علائم هایپوگلایسمی

سردرد یکی از علائم شایع افت قند خون است. علائم افت قند خون از خفیف تا شدید، متفاوت است. ابتدا فرد ممکن است علائمی مانند تپش قلب، عرق کردن، لرزش دست یا گرسنگی را تجربه کند. با این حال اگر پایین آمدن قند خون ادامه پیدا کند، علائمی مانند سردرد، گیجی، تغییر خلق و خو، تحریک پذیری، تشنج و در صورتیکه درمان نشود حتی کم نیز دیده می شود.

علائم شاید افت قند خون

• لرز
• تعریق
• از دست دادن هماهنگی اعضای بدن
• اضطراب
• خستگی
• سردرد
• بی حالی
• اشکال در تمرکز
• تپش قلب
• رنگ پریدگی
• گرسنگی که شانل علائم جسمی گرسنگی مانند تهوع و درد معده است
• درد عضلانی
• تاری دید

اگر افت قند خون درمان نشود، علائم به مرور بدتر می شود. این مساله به خصوص در آن دسته از بیماران مبتلا به دیابت که از انسولین استفاده می کنند، شایع است. علاوه براین چون مصرف کنندگان انسولین ممکن است مکررا دچار افت قند خون شوند، ممکن است نسبت به علائم آن  ناآگاه شوند.

علائم افت شدید قند خون

• غش کردن یا از دست دادن هوشیاری
• تشنج

هر کسی که دچار علائم افت شدید قند شود باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند. و اگر شما دچچار دیابت یا نارسایی مزمن کلیه یا کبد هستید و دچار علائم افت قند خون شدید شده اید باید بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید.

درمان افت قند خون صبحگاهی

درمان افت قند خون بستگی به عامل به وجود آورنده آن دارد. وقتی افت قند خون باعث احساس گرسنگی شده، خوردن یک وعده غذایی غنی از گلوکز مانند میوه یا پنکیک می تواند به سرعت قند را بالا ببرد.

خوردن کربوهیدرات های تند اثر مانند ۲۵۰ سی سی آب میوه یا نوشابه معمولی، قرص گلوکز یا آبنبات می تواند راه خوبی برای درمان افت قند باشد.

مبتلایان به دیابت که «اغلب» در هنگام صبحر دچار افت قند خون می شوند، باید برای تغییر نوع یا دوز دارو یا رژیم غذاییشان با پزشک مشورت کنند.

همچنین افرادی که به دلیل مصرف الکل دچار افت قند صبحگاهی می شوند، باید از مصرف آن خودداری کنند.

اگر افت قند خون صبحگاهی ناشی از بیماری های موقتی مانند ویروس گوارشی باشد، نوشیدن آب کافی و الکترولیت ها می تواند مانع از کم آبی بدن شود. اگر تهوع و استفراغ بیش از چند روز طول بکشد، مراجعه به پزشک ضروری است.

سایر علل افت قند خون صبحگاهی می توانند خطرناک بوده یا حتی جان فرد را تهدید کند. بنابراین افرادی که «اغلب» دچار افت قند خون صبحگاهی می شوند باید برای بررسی وضعیت خود به پزشک مراجعه کنند.

جلوگیری از افت قند خون صبحگاهی

استفاده از میوه و پنکیک برای وعده صبحانه به سرعت قند خون شما را افزایش می دهد.

اگر علائم ناشی از افت قند خون صبحگاهی ناشی از یک بیماری یا وضعیت جدی باشد، پیشگیری از آن ممکن نیست و در ابتدا باید عامل زمینه ای درمان شود. اگچه تغذیه مناسب و وعده های غذایی مرتب می تواند از تشدید علائم خودداری کند.

مبتلایان به دیابت که از افت قند خون صبحگاهی شکایت دارند، باید قند خونشان را در طول روز چندین نوبت کنترل کنند تا متوجه الگویی شوند که به آنها در پیشگیری از پایین آمدن قند کمک می کند.

تغییر در دوز یا نوع داروهای مورد استفاده نیز می تواند در مواردی کمک کننده باشد که باید حتما با نظر پزشک معالج انجام شود.

منبع